Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk; bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculuk, uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlayan bir usul hukuku kurumudur.
Arabuluculuk, “zorunlu arabuluculuk” ve “ihtiyari arabuluculuk” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
Zorunlu Arabuluculuk: Bazı uyuşmazlıklar için mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu vardır. Zorunlu arabuluculuk, bu uyuşmazlıklar açısından dava şartıdır. Yani, arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir. Ticari davalar ve iş davalarına konu olan bazı talepler (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, maaşlar vb.) zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmıştır.
İhtiyari Arabuluculuk: İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.
Arabulucuya Nasıl Başvurulur?
Arabuluculuk başvurusu yapacak taraf, karşı tarafın ikametgahının bulunduğu veya işin yapıldığı yerdeki Arabuluculuk Bürosuna başvurmalıdır. Daha basit bir anlatımla, eğer işçi başvuru yapıyor ise işverenin ikametgahının bulunduğu yerdeki veya işin yapıldığı yerdeki Arabuluculuk Bürosuna yapmalıdır. Eğer işveren başvuru yapıyor ise işçinin ikametgahının bulunduğu veya işin yapıldığı yerdeki yetkili büroya başvurmalıdır. Sistem yeni olduğu için arabuluculuk başvurusu yapacakların hataya uğramaması adına arabuluculuk büroları başvuruda bulunan tarafa şuan yardımcı olmaktadır. Ayrıca yetkili büroya bizzat gitmeniz ve başvuruyu orda yapmanız gerekmiyor. Örnek verecek olursak yetkili yer İstanbul Adliyesi (Çağlayan) Arabuluculuk Bürosu olan bir başvuruyu size daha yakın İstanbul Anadolu Adliyesi (Kartal) Arabuluculuk Bürosundan vererek de yapabilirsiniz. Arabuluculuk Bürosu memurları yaptığınız başvuruyu yetkili büroya gönderir ve yetkili yer kanalı ile arabulucunuz atanır.
İş Hukukunda Arabuluculuk
ş Hukuku Ve İşçi Ve İşveren Davalarında Arabuluculuk konusu İş hukukunda arabuluculuğun zorunlu hale gelmesi ile önemli hale gelmiştir. Arabuluculuk Kanunu olarak kısaltılan 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu 07.06.2012 tarihinden kabul edilmiş ve 22.06.2012 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yine bu kanununa göre Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununu Yönetmeliği 26.01.2013 tarihli ve 28540 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Ticari Davalarda Arabuluculuk
19.12.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun (“7155 sayılı Kanun”) ile Türk Ticaret Kanunu’na 5/A maddesi eklenmiştir. Yeni düzenleme ile konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat taleplerine ilişkin ticari davalarda dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı haline getirilmiştir. Bu şart, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle ilk derece mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay’da görülen davalar hakkında uygulanmayacaktır.
Aile Hukukunda Arabuluculuk
HMK’nın 137. Maddesinde; “Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılır. Mahkeme ön incelemede; dava şartlarını ve ilk itirazları inceler, uyuşmazlık konularını tam olarak belirler, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda SULHE teşvik eder ve bu hususları tutanağa geçirir” hükmüne yer verilmiştir. Yasa hükmüne göre HÂKİMİN DE TARAFLARI ANLAŞMAYA TEŞVİK ETME YETKİSİ bulunmaktadır.
Hangi Uyuşmazlıklar ve Davalar İçin Arabuluculuğa Başvurulmaz?
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri hukuki sorunlara ilişkin uyuşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülemez. Tarafların üzerinde tasarruf edemeyeceği uyuşmazlıklar çoğunlukla kamu hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklardır. Kamu hukukunun yanı sıra aile hukuk gibi özel hukuk alanlarına ilişkin bazı hukuki problemler de arabuluculuk yoluyla çözülemez.
Önemle belirtelim ki, Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre uzlaştırma/uzlaşma kapsamında olan bir suç ile bağlantılı uyuşmazlıklar da arabuluculuk kanunu dışındadır. Bu uyuşmazlıklar için Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre uzlaşma yoluna gidilerek tüm uyuşmazlık savcılıklara bağlı uzlaştırma büroları tarafından çözülmelidir.
Tarafların arabulucuya gidemeyecekleri diğer uyuşmazlıklar şunlardır:
• Ceza davaları
• Nüfus kaydının düzeltilmesi veya değiştirilmesi davaları
• Çocuğun velayeti
• Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar
• İdari yargının yetkisine giren tam yargı davası ve iptal davası
• Vergi hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar
• İş hukukundan kaynaklanan hizmet veya iş kazasının tespiti vb. gibi tüm tespit davaları